10 przyziemnych ciekawostek o jaszczurkach

Życie w centralnej Australii - „pośrodku niczego” - wymaga sporo zawziętości i umiejętności przystosowania. Tych ostatnich nie brakuje molochowi straszliwemu. Jaszczurce, która - wbrew nazwie - niczym szczególnie straszliwym się nie wyróżnia. Chyba że kolcami pokrywającymi większość ciała. Jednak to nie one sprawiły, że moloch ląduje na tej liście. Bardziej interesująca jest sieć kanalików znajdujących się pomiędzy kolcami. Skraplająca się w nich para wodna odprowadzana jest bezpośrednio do pyska jaszczurki. Dzięki temu może ona obejść się bez „umyślnego” picia nawet przez wiele tygodni.

#2.

Seksmisja w świecie jaszczurek - bardzo proszę. Aspidoscelis uniparens to gatunek jaszczurek, które doskonale radzą sobie bez obecności samców. Żyją już tylko samice, które - owszem - rozmnażają się bez pomocy „męskiego wkładu”. Jaszczurki te wypracowały nawet sposób umożliwiający im zachowanie genetycznego zróżnicowania pomimo to. Sposób ten przez kilkadziesiąt lat stanowił dla naukowców zagadkę. Dzięki najnowszym badaniom udało się jednak wyjaśnić mechanizm.

#3.

Zawody w robieniu pompek wydają się typowo ludzką domeną. Okazują się jednak popularne także w świecie zwierząt. Samce pewnego występującego w Teksasie gatunku mają zwyczaj w ten właśnie specyficzny sposób walczyć o terytorium. Niemal jak na umówiony znak para jaszczurów staje w szranki i zaczyna pompować tak długo, aż jeden z konkurentów zmęczy się na tyle, by dać za wygraną. Przegrany ucieka z podkulonym ogonem, zwycięzca bierze teren.

#4.

Niektóre jaszczurki posiadają trzecie oko - tzw. oko ciemieniowe. Nie służy ono jednak do podglądania duchów i tym podobnych spraw. Dawniej było wyposażone w nerw wzrokowy i funkcjonowało jak normalne oczy. Jakie funkcje spełnia obecnie - nie wiadomo. Naukowcy podejrzewają, że może służyć do wspomagania absorpcji promieni UV (i produkcji witaminy D) czy ułatwiania termoregulacji.

#5.

Na świecie wyróżnia się 6263 gatunki jaszczurek. Spośród nich zaledwie dwa są jadowite - i wbrew temu, czego można by się spodziewać, nie zamieszkują wcale Australii. Heloderma meksykańska i heloderma arizońska żyją na pograniczu Stanów Zjednoczonych i Meksyku. Potrafią ukąsić, jednak ich jad nie jest wystarczająco toksyczny, by zabić człowieka. Co nie znaczy, że ewentualne spotkanie trzeciego stopnia będzie przyjemne.

#6.

Niektóre gatunki jaszczurek odznaczają się ogromnym podobieństwem do węży. Mają tak krótkie nogi, że są one niewidoczne — lub nie mają ich wcale. Jak więc odróżnić jaszczurkę od węża? Po powiekach oraz zewnętrznych uszach. Ich obecność to może jeszcze nie dowód, że dane stworzenie jest jaszczurką - ale już na pewno nie wężem.

#7.

W jakim celu jaszczurki wywijają przed sobą językiem? Wąchają w ten sposób otoczenie. To zasługa narządu Jacobsona, niepołączonego u gadów z jamą nosową. Za pomocą końca języka jaszczurka przenosi substancje zapachowe z otoczenia do wnętrza narządu, gdzie docierają one do nabłonka węchowego.

#8.

Kiedy jaszczurkom brakuje wody i nie mają jak uzupełnić jej zapasów, „przechodzą w tryb oszczędnościowy”. By nie pozbywać się tej niewielkiej ilości, którą mają zgromadzoną, wydzielają samą sól. Widać to po białawym osadzie, który odkłada się na tułowiu jaszczurki.

#9.

Jaszczurki to doskonałe zwierzęta domowe dla osób, które nie przepadają za hałasami robionymi przez podopiecznych. Ponieważ nie posiadają strun głosowych, nie są w stanie wydawać żadnych dźwięków (chyba że np. strącą coś z półki, ale to inna historia). Pomiędzy sobą jaszczurki komunikują się niewerbalnie - korzystając z mowy ciała. Jedynym wyjątkiem od tej reguły są gekony.

#10.

Uciekająca przed niebezpieczeństwem jaszczurka może odrzucić własny ogon. Odrośnie jej nowy. Czy faktycznie cała procedura jest bezproblemowa i bezpieczna? Nie do końca. Nowy ogon wyrastający w miejscu odrzuconego jest mniejszy i słabszy, zbudowany zupełnie inaczej niż poprzednik. „Zrzucenie balastu” nie jest więc wcale takim dobrym pomysłem, jakim się wydaje.

Źródła: 1, 2, 3, 4, 5